Kiezen of niet kiezen, is dat de vraag?

Kiezen is een thema dat in onze maatschappij belangrijk is. Je moet kiezen, je moet dit ook bewust doen. Keuzes moet je ook nog kunnen beargumenteren. Zo kan ieder je keuze begrijpen. Waar dit mee te maken heeft: keuzes betekenen controle, zo is de maatschappij opgebouwd. Er wordt een groot beroep gedaan op de ratio.

Ratio of gevoel

Kiezen doe je in mijn ogen echter niet puur met je ratio. Je maakt keuzes ‘in je omstandigheden’. Hiermee bedoel ik, dat hoe je situatie is en hoe je je op dat moment voelt, grote invloed hebben op de keuzes die je maakt. Het hangt er dan ook van af wat je meemaakt en in het verleden meegemaakt hebt wat voor keuzes je maakt. Dit is een gegeven. En dit gebeurt lang niet altijd bewust.

De manier van kiezen is dus ook een keuze. Wil je zo rationeel mogelijk keuzes maken? Of wil je alles wat je in je hebt ook aan gevoel en intuïtie meenemen in de keuzes die je maakt?

Als je het niet gewend bent om naar je gevoel te luisteren, is dat best lastig om mee te nemen. Daar kan ik over meepraten, ik was ooit ‘een hoofd op een stokje’. Als je het lastig vindt om dit te doen, begin dan met kleine beslissen vanuit gevoel. Wees je bewust wat er dan gebeurt en ervaar op termijn of de keuze beter blijkt te zijn.

Een voorbeeld uit mijn eigen ervaring is het huis dat wij vorig jaar gekocht hebben. We gingen op zoek met ons wensenlijstje: meer ruimte, zowel in huis als erbuiten, en een aparte ruimte voor mijn praktijk. Het eerste huis dat we bezochten gaf meteen in de keuken (het is een boerderij dus dat is de ruimte waar je binnen komt) voor ons beide een heel goed gevoel. Maar mijn hoofd twijfelde, immers het is in Zeeland, in een heel gereformeerd deel, het ligt verder van de scholen dan ik voor ogen had, het was niet korter rijden vanuit de randstad (in verband met vrienden, familie en cliënten). Allemaal redenen om rationeel vooral niet voor dit huis te kiezen. Maar het voelde zo goed, ik was het al aan het inrichten en we voelden beide een grote rust. Ook tijdens het klussen voelden we ons er meer thuis dan in het huis waar we bijna 20 jaar met veel plezier gewoond hebben. Eenmaal verhuisd was het puur thuis komen. Nu een half jaar later weten we in de vezels in ons lichaam dat het klopt. Een keuze die puur op gevoel gemaakt is.

Natuur en de kunst van het kiezen

Wanneer je meer wilt meenemen in het kiezen dan alleen de rationele argumenten, noem ik dat kiezen vanuit je natuur, vanuit wie jij in essentie bent.

Maar kiezen hangt ook af van de omstandigheden waarin je verkeert. Bijvoorbeeld je natuur kan ingeven dat je A moet doen, maar het gezin dat je hebt kan of wil dat niet, bijvoorbeeld omdat je meer weg bent voor je werk.

De keuze die je dan maakt, heeft dan met je overtuigingen of belemmeringen te maken. Bijvoorbeeld heb je aangeleerd dat je altijd rekening moet houden met anderen, of dat je jezelf moet wegcijferen, dan zul je snel voor de rest van het gezin kiezen en jouw droom parkeren. Of heb je juist geleerd dat je juist jezelf op de eerste plaats moet zetten, dan leef je je droom en komt je gezin een stap later. Wat is in dit geval het beste? Geen idee. Er is geen vaste regel dat het een of het andere het beste is. Voel wat jouw essentie je ingeeft!

Loopbaankeuzes

Kiezen heeft ook invloed op een loopbaan. Ik geef mezelf als voorbeeld. Waarom koos ik  voor een studie Hoge Hotelschool, een vervolgstudie Bedrijfskunde en zoveel jaar later nog een studie Levenscoach? Dat heeft te maken met of ik in staat was om de goede keuze te maken op het goede moment. Ondanks de onverwachte wendingen, elke studie was op dat moment gekozen, op basis van verwachtingen of verlangen. Achteraf kun je andere inzichten hebben. Elke studie heeft voor mij betekenis gehad en had ik nooit op mijn 18e kunnen kiezen om als levenscoach te gaan werken. Elke stap, hoe onlogisch het ook lijkt, heeft me gevormd en verrijkt en kan ik zonder spijt op terugkijken.

Omstandigheden nodigen je uit of dwingen je tot keuze. Zo is mijn pad van opleidingen niet echt ‘logisch’ en al helemaal niet vooraf zo voorzien. In mijn geval heeft de weg die ik gegaan ben alles te maken met wat ik meegemaakt heb. Hoe ben ik tot coaching gekomen? Toen ik net een paar jaar aan het werk was, werd mijn vader ziek werd. Mijn wereld stond op zijn kop. Dit kon niet, dit mocht niet, waarom? De aanleiding om levensvragen te stellen en te gaan zoeken naar antwoorden. Het heeft me al jong doen nadenken over de betekenis van het leven, me mezelf de levensvragen doen stellen. Door hiermee aan de gang te gaan heb ik veel ontdekt over mezelf, over wie ik werkelijk ben en wat ik daarmee wil in het leven. Dat was voor mij, anderen begeleiden in het vinden van hun werkelijke ik en het beantwoorden van levensvragen. Persoonlijke ontwikkeling die uiteindelijk leidde tot het starten met de opleiding tot levenscoach.

Een aantal jaren later overleed mijn moeder plotseling. Dit was voor mij doorslaggevend om zolang ik leef zoveel mogelijk te doen waar mijn talenten liggen en waar ik ontzettend blij van wordt. Ik kan zeggen dat het overlijden van mijn ouders heeft bijgedragen aan de stappen tot het starten van mijn praktijk.

Dit is interessant voor de loopbaancoaches die dit lezen. Mijn tip: neem alle informatie mee, dus niet alleen kernkwaliteiten, eigenschappen en kennis en werkervaring. Ervaringen in het leven en aangeleerde overtuigingen, of die nou belemmerend of stimulerend zijn, maken samen met de pure kern de mens die iemand is met zijn of haar mogelijkheden.

Maar ook voor andere coaches is dit verhaal van belang. Het gaat erom dat we onbewust en bewust veel keuzes maken. De vraag is wat onze rol is als coach hierin. Gaat het erom dat wij mensen helpen keuzes te maken? In mijn praktijk laat ik mensen zich bewust worden van het feit dat ze keuze hebben, en dat keuzes niet altijd rationeel te maken zijn. Ik help mensen niet kiezen. Je zou kunnen zeggen dat ik ze in het diepe gooi en ze laat zwemmen. Dat is watertrappelen en komen er momenten dat ze een mooie slag zwemmen. Ik zorg ervoor dat ik ze niet in het diepe gooi, maar ze uitnodig om zelf te springen. Dat is al een keuze. Maar ook dat er altijd keuzerichtingen zijn. Als je in het diepe springt, kun je verschillende richtingen op zwemmen. Ik leer ze zelf te zwemmen.

Teams en organisaties

Teams en teamleden maken ook keuzes, dus als groep en individueel. Dat kan wringen. Zo had ik een groep voor me die met een vraagstuk zaten van gebrek aan onderling vertrouwen, een moedige keuze om hiermee aan de slag te gaan. Bij de begeleiding besteedde ik aandacht aan de eigenheid van alle teamleden, de individuen. Het ontdekken en zelfs benadrukken van de verschillen vergroot het begrip en de kracht van samenwerken. In het thema keuzes maken kwamen we na gezamenlijk zoeken bij het feit dat door de heersende cultuur er een belemmerend patroon ontstaan was. Een onbewuste keuze om een grootst gemene deler als profiel op te leggen. Deze heeft het team zelf bewust veranderd naar ruimte om eigen kwaliteiten te tonen. Veel meer rust en een krachtiger team zijn dan snel ontstaan. De rest van de organisatie heeft moeten wennen, maar later ook de keuze gemaakt ieders eigenheid en keuzes te omarmen.

Kiezen met alle gevolgen van dien

Nu terug naar het proces van kiezen zelf. Kiezen wordt in het algemeen gezien als een actief proces. Maar veel vaker zijn keuzes een passief proces. Dat kun je dan weer splitsen in twee vormen. De eerste is niet-kiezen. Dit kan uit een gelatenheid zijn of niet durven of kunnen kiezen. Het kan ook zijn dat je echt een keuze niet wilt maken. Dat is echt lef hebben. Immers niet kiezen (wat dan weer een keuze is) wordt vaak veroordeeld of wordt zwak gevonden. Niet kiezen is ook kiezen. De andere manier van passief kiezen is de situatie zich laten vormen door anderen en daarmee de keuze laten ontstaan.

Ik zet nu actief en passief kiezen zwart-wit tegenover elkaar, maar in de werkelijkheid is het een grote glijdende schaal tussen beide.

Terug naar het voorbeeld van de keuze voor mij om in mijn eigen praktijk als bedrijfskundig levenscoach te gaan werken. Dit is bewust geweest in de aspecten van een opleiding, het oprichten van het bedrijf, het daadwerkelijk twee fauteuils tegenover elkaar zetten. Door wat ik meemaakte in het leven ben ik ook die kant op gegroeid, meer een onbewuste keuze. Dit heb ik achteraf ook zo gezien, alsof ik naar bepaalde keuzes gegroeid ben.

Cliënten in de praktijk

Ik denk dat misschien welk driekwart van de cliënten dat bij mij komt met een vraagstuk zit, waardoor ze ervan uit gaan dat ze een keuze moeten maken. De belangrijkste keuze is dan gemaakt: de keuze dat je je persoonlijke ontwikkeling wilt vormgeven.

In mijn praktijk komen keuzes vaak in de loop van het proces mee. Oftewel ik focus op het proces, ontdekkingen en verwerking. Het gaat dan om het loslaten van de overtuiging dat er een bewuste keuze gemaakt moet worden. Vaak wordt duidelijk waarom ze bepaalde keuzes gemaakt hebben, denkend dat dat bewuste en beargumenteerde keuzes waren. Tot grote verbazing en soms zelfs ontzetting blijkt vaak dat hun weg ingegeven is door overtuigingen, aangeleerde patronen en zelfs een loyaliteit naar ouders. Kiezen wordt daarna anders, meer bewust van signalen die ons uitnodigen tot bepaalde keuzes.

Marketing

Ik kan het niet laten om in dit thema ook marketing aan bod te laten komen. Hoe vul jij je marketing in? Zeg jij wat een ander wil horen? Of vertel je vanuit jouw hart en passie wat jij mensen kunt brengen?

Ik stel je deze vragen om je je gevoel mee te laten nemen in jouw marketing. Ik refereer aan mijn artikel in Coachlink Magazine, thema Ondernemen. Menig marketeer zal me verbaasd of verbluft aankijken als ik zeg dat je in je marketing zou moeten vertellen wat jij brengt en niet analyserend wat je klant wil horen. Marketing was lang gericht op zeggen wat je klant wil horen. Laat liever zien hoe jij kiest voor jouw vak, jouw passie, jouw idealen en jouw drijfveren. Wanneer je die energie uitstraalt, kiezen mensen gemakkelijker voor jou. Op deze manier komen er cliënten die bij jou passen. Het voelt voor hen heel stevig en krachtig.

Blijvend kiezen

Om je manier van kiezen op lange termijn effectief en kloppend te maken wil ik je uitnodigen om te oefenen je keuzeproces te ontdekken. Begin op korte termijn eens op een andere manier door heel bewust naar je gevoel luisteren. Vind je dit spannend? Begin dan klein. Dat vindt je amygdala ook wel zo prettig ;-).

Voor mijzelf staat er een ding centraal bij het maken van keuzes. Elke keer stel ik mezelf de vraag: kies ik voor geld en economisch succes (hoofd en externe overtuigingen), of kies ik voor passie en geluk (gevoel en intrinsieke motivatie)? Is dit een vraag die jou kan helpen?

Tot slot

Uiteindelijk is het een heel verhaal dat kiezen, een heel tijdschrift vol met artikelen over kiezen en keuzes maken. Wat ik heb willen doen is niet focussen op welke keuze je moet maken, maar vooral op hoe je voor jou de beste keuzes kunt maken en dat keuzes meekomen in jouw proces van ontwikkeling. De diepe levenskeuzes zijn nu eenmaal in alles anders dan de keuze of je een kop koffie of thee wilt drinken…